สัตบุรุษ ย่อมปรากฏในที่ไกล ดุจ
ภูเขาหิมพานต์ อสัตบุรุษย่อมไม่ปรากฏ
ในที่นี้ เหมือนลูกศรที่ซัดไปในเวลา
กลางคืน ฉะนั้น.
ในสูตรนี้ และในคาถาทั้งหลาย พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงกระทำ
พระองค์ดุจผู้อื่น.
จบอรรถกถาวิตักกสูตรที่ 1

2. เทศนาสูตร

ว่าด้วยพระธรรมเทศนา 2 ประการ

[217] จริงอยู่ พระสูตรนี้พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว พระสูตรนี้
พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เป็นพระอรหันต์ตรัสแล้ว เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้าได้สดับ
มาแล้วว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมเทศนา 2 ประการ ของพระตถาคต-
อรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ย่อมมีโดยปริยาย 2 ประการเป็นไฉน คือ ธรรม
เทศนาประการที่ 1 นี้ว่า เธอทั้งหลายจงเห็นบาปโดยความเป็นบาป ธรรม
เทศนาประการที่ 2 แม้นี้ว่า เธอทั้งหลายครั้นเห็นบาปโดยความเป็นบาปแล้ว
จงเบื่อหน่าย จงคลายกำหนัด จงปลดเปลื้องในบาปนั้น ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ธรรมเทศนา 2 ประการนี้ ของพระตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ย่อมมี
โดยปริยาย.
พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสเนื้อความนี้แล้ว ในพระสูตรนี้ พระผู้มี-
พระภาคเจ้าตรัสคาถาประพันธ์ดังนี้ว่า

เธอจงเห็นการแสดงโดยปริยายของ
พระตถาคต พระพุทธเจ้าผู้อนุเคราะห์สัตว์
ทุกหมู่เหล่า ก็ธรรม 2 ประการ พระ-
ตถาคต พระพุทธเจ้า ผู้อนุเคราะห์สัตว์
ทุกหมู่เหล่าประกาศแล้ว. เธอทั้งหลาย
ผู้ฉลาดจงเห็นบาป จงคลายกำหนัดใน
บาปนั้น เธอทั้งหลายผู้มีจิตคลายกำหนัด
จากบาปนั้นแล้ว จักกระทำที่สุดแห่งทุกข์
ได้.
เนื้อความแม้นี้พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้า
ได้สดับมาแล้ว ฉะนี้แล.
จบเทศนาสูตรที่ 2

อรรถกถาเทศนาสูตร

ในเทศนาสูตรที่ 2 พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-
ปริยายศัพท์ในบทว่า ปริยาเยน นี้ มาในความว่า เทศนาในบทมี
อาทิว่า มธุปิณฺฑิกปริยาโย เตฺวว นํ ธาเรหิ ท่านจงทรงจำเทศนานั้นไว้ว่า
เป็นมธุปิณฑิกปริยายเทศนา ดังนี้ . มาในความว่า เหตุในบทมีอาทิว่า อตฺถิ
เขฺวส พฺราหฺมณ ปริยาโย เยน มํ ปริยายน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย
อกิริยวาโท สมโณ โคตโม ดูก่อนพราหมณ์ เหตุนี้มีอยู่แล เมื่อจะกล่าว
กะเราโดยชอบด้วยเหตุ พึงกล่าวว่า สมณโคดม เป็นอกิริยวาท (วาทะว่า